Nivel Principiante
883 palabras para aprender
A diario
Noremaacha
A dónde?
Samauka?
A partir
Tope, topea, tobe, tobea
Abierto
Ewanuɓua
Absorber
Sobi
Acá
Nama
Adelante
Na
Adentro
Edu waa, adu waa
Afanar
Isai
Afuera
Dudu
Agua de panela
Duseɓaa
Aguacate
ɓeo
Agüero
Nejara
Ahí mismo
Arawaa
Ahí
Jamari, jama
Ahora
Jaabae
Ahorita
Naabae, Etea, atea
Ahumar
Kurumai
Ají
Pina
Al frente
Kira, Naaɗe, kiraama
Al lado
Jũkaa, jakaa
Ala
Ikia
Algún día
Jãdakare
Algunos
Wãrãra, Chi nuré, chi ɓe
diferente de hijos: warrarã
AAlimentar
Chiko Kobi
Allá
Araa, jãma araa, mamaa
Allí
Arii, jãma arii, mama arii
Almohada
Boro kau
Alrededor
Aɗu
Amanecer
Ewari
Amargo
Asiia
Amarillo
Kuara
Amarrar (cordón)
Jui
kordon juba "amarre el cordón"
AAmarrar
ɓurai
Amedrentar
Perabii
Amolar
Erai
Ancestros
Nãbẽrarã
Andar
Ãɗai
Ano
ãpur
Antepasados
Ãporã
Antes
Naẽɗe, naẽɗa
Antier
Nunueɗa
Anzuelo
Dua
Apagado
Kĩĩbari
Aparecer
Unubii
demostrar
AApenar
Perai, kira purbai
Apenas
Naburu, eaburu
Aporrear
Puuai
Aprender
Kawai
Apretado
Pisua
Apretar
Bertʉtai
Apúrele
¡Isase!
Aquí
Cha nama, Namaria
Araña
Bʉrʉ kʉkʉ
Árbol
Bakuru
Arcoíris
Iuma
Arder (dolor)
So'oai
Arder (fuego)
Aukoi
Ardilla
Arkita
Arena
Ibu
Arrancar de raíz
Bakuru karɗe ei
Arrancar
Dedetai, eei
Arrastrar
ʉrdʉai
Arreglar animal
Jesaui
autopsia
AArriba
Dua
Parte superior de la montaña
AArriba
rua, rure, ea, ea jomade
Arriba
ʉtʉ
sobre todo se refiere al cielo, o lugares muy altos
AArriba
Waraa
Parte alta de un territorio, camino
AArrugado
Pepedrea, kabichuchua, susurrua
Asesinar
Kenatai
Asfixiado
ʉñabasía - Ĩãbasía
Así cómo
Kĩraka, keraka, ka, chaa
Así dijo
Makaaɗa
Así mismo
Arajãka, ajãka, Mauɗebiɗa
Así
Jãka
Como se ve a lo lejos
AAsí
Maka
Así, como se dijo
AAsí
Naka
a la vista
AAsiento
Akau
Asombro
Pera
Atardecer
Kiui
Atrás
Kaa, kade, ekarrare
Aunque es así
Makaɓumina
Avispa
Nĩɗʉr
Avispado
Jĩjĩdrʉa, jinrujinrua
Avispado
Kĩrã uɓua
Ayer
Nuẽɗa
Ayudar
Aiɗai, karebai
Azul
Pãwãrã
Baboso
Birukua
Bailar
Baerai
Bañar
Kui
Bara de pescar
Duatu, rruatu
KR
BBarba
Irakara
Barrigón
Bichoroma, bi mechía ní, bi totoa ni
Bastón
Duma
Bautizar
Boro eai
Bebé
Wawa
Bendecir
Be'ía jarai
Lit. "Bien decir"
BBesar
Iñai, iai
Bien dicho
Ariɗe jaraɓu
Bien
Bi'ia, bia, ia, ara
Bigote
Ikara
Blanco (raza)
kapunia, kajuma
Blanco
Torroa
Blando
susua
Bonito
Mipita
Borde
i
Botar
Batatai, Jiratai
Bravo
Miusia
mala clase
BBrazo
Ikia, oɓidi
Brillante
Jidichoa, pisterrea, pidochoa
Brincar
Jĩdrui
saltar
BBrincón
Jĩdruani
Búho
Urjau urkuduu
Bulla
Jĩwa
ruido
BBuscar
Jʉrʉi, Ʉkʉi
Caballo
Mũra
Cabello
Buɗa
Cabeza
Boro
Cabezón
Borochoroma, boro mechía ní
Cacao
Kakawa
Cadera
Sedebʉʉrʉ
Cadillo
Kakama
Caer (árbol)
kuraɓai
escalera: koraɓai
CCaer (plato)
Peawãy
con comida, y sin comida ɓaesii
CCaer
ɓai
Cafetal
ĩũja kape uubaɗau ɗebena
Calentar
wãsiabii
Callar
Chumpeai
Calor
Wasia
Caminar
ãdai
Camino
o
Canasto
ẽ, Jaɓara
Candela
auko
Cántaro
ʉ
Caña
Sõsõ
Caparazón
e
piel, pellejo
CCara
Kiãdar
Carbón
Tʉbʉkera, orkukina
Cargar
Ataui
Carne
Kiuru
Carro
Karro
Casa
De
- Mi casa es grande
- Vamos a la casa
Casarse
Kimabarai
Cáscara
e
Casi
bera
Cejas
Dau kara
Celos
Jibaa
Celos
Jiwaa
Ceniza
Atabar
Centro
Tãe, Kesau
medio
CCera
Kʉrʉmor
Cerbatana
u
Cerca
Kaita
arakaita (muy cerca)
CCercado
Jũkaa
Cerdo
Sina
Cerebro
Boro mor
Cerrar
Jũai
Cerveza
Serbesa, itua
Chakira
Kurma, kurruma
Chamán
Jaibana
médico tradicional
CCharco
Tumaa
Chilla
Ĩakuɓu
llora
CChistoso
Mia ʉibi
Chontaduro
Jẽa
Chucha
Bosai
animal
CChupar caña
Sõsõ soi
Chupar
Jõi
Chuzar
Sui, Sutai
herir
CCiego
Dau Pariu
Cielo
Bajã
firmamento
CCintura
Kʉrbʉʉrʉ
Claro
dodaa
transparente
CCobija
Eneboro, ʉrʉboro
Cocinar
Chui
Cocuyo
Kakaya
Codo
Õbíɗi
Coger (pegarle)
Pemai
a alguien para pegarle
CCoger
Junai
con la mano
CCoger
oroi
Con palo o media luna
CCojo
Nukarru, Nukaa
Cola
Dru, ru
Colchón
Kuɗajã
Colgar
Jirai, jiranui
Comer
Koi
Comida
Chiko
- La comida está lista
- Preparo la comida
Como aquello
Ara maka
Como eso
Ara jãka
también "así mismo"
CCon ganas de llorar
Jẽachakuɓu
Con
ome, bare, bara
Conducto
o
Conejo
Kurijia
Conocer
Unui
Contar
Neburui
Conyugue
Kima
Corazón
Korason, sõ
Correcto
Arakʉɗe, ariɗe
exacto, cierto, verdadero
CCorregir
Jipa Jaradeai
Correr
Pirai
Cortar (motosierra)
Tõi
Cortar
Tui, totai
mochar
CCortar
Kõi
Corto
Kakatua, katutua
Coser
Kapuruy, kapirui
Cosquilla
Ornenei
Costilla
Or
Creación
Chi wauɗa
Lit. Lo hecho
CCreer
ĩjãi
Cruce de caminos
Otae
Crudo
ãkoa, õkoa
Cuáles?
Sãarã?
Cualquier(a)
Barikiu, Abarikau
Cuando?
Sakaeɗa, sakaeɗe, sakaya
Cuántos
sãabe, sãma sa
Cuatro
Kimare
Cucaracha
Kẽbersoa
Cuchara
Kusar
Cuchillo
Nekocheke
Cuello
Osor, osta
Cuero
e
Cuerpo
Kakua
Cuidado se cae!
Dudu ɓae
Cuidado!
Kaubaa
ojo!
CCulebra
Dama
Cuñada
Añure
Cuñado
Wae
Curar
Anii
Curar
Ewaui
Jaibanadebena
CCurva
Bʉka, bubuka o bukaa
Dardo
ʉkida
De aquello mismo
Ara maku
De buen corazón
Sõbia
De cuál?
Sakʉ?
De él
Ichidi
De ellos
ãchidi
De eso mismo
Ara jãku
De este mismo
Ara naku
De esto
Naku
De lo contrario
Makawaeɓura
De otra parte
ãĩbena
De parte de
Kuenda, jamaniba
de cuenta de
DDe todo
Ne joma
Debajo
ekare
Debido a que
ɗeba
por
DDecir
Jarai - ai
Dedo
Jomidi, Jomini
Dejar
ɓui
Delicioso (coqueteo)
Mia bi'ía
palabra utilizada para coqueteo
DDelicioso
Piuma, chibia, mia biia
Demostrar
Unubii
Dentro de la casa
Diudu
Dentro
eɗa
Derecho
Jipa
vertical
DDerramar líquidos
Eawãi
Derramar
Irokoi
Descalzo
Jʉrʉ ebara ni
Desde cuándo?
Sakaeɗeɗa
Desde dónde?
Samareba?
Desgranar
Kʉrʉi
Deslizar
Birui, urabai
Deslizar
Urduai
Urduawasi
DDesmayar
Surea didii
Desnudo
ebara, Akaɗaa
Desocupado
Bari ni
Despacio
Bikaa
Despegar
Oetai
Despertar
ʉrʉmai
Después de eso
Maabeburu
Después
Jãabae
Después
Jaware, jadaare, jadakare
Día espiritista
Benekua
Diarrea
ãmi
Dibujo
Diujo
Diente
Kiɗa
Diferente
Diwarau, añaa
Dispuesto
kũrĩaɓu
disposición
DDizque
Madau
supuestamente
DDolor
Pua, piraa
Dónde?
Sama
Dueño
Chi bari
Dulce
Kũa
Duro
Charea
Ejército
Koro koro
El "coco"
Jõchi, Jõchichi
El menor
kaaɗebena
El que sigue
Labarebe
El
Ichi
ella: jãu
EEliminar
Jaretai
quitar
EEllos
Ãchi
Embarazada
Bitaɗe, biteɗa
KR
EEmborrachar
Itua biui
Empapar
basurruai
Empezar
Erdaui
comenzar
EEmpujar
Tũsĩãtai, Sĩatai
En ese entonces
Makaeɗe
En ese mismo lugar
Ara mauɗe
momento, instante
EEn
ɗe
Encerrar
Jũabii
Encima
ũrũ
sobre
EEnemigo
Kiramabari, iadabari
Enfermo
ẽpermo
Enflaquecer
Bʉʉrʉai
adelgazar
EEnfriar
Kũrabii, kurarrubii
Enloquecer
Kira aɗua bei
Enojar
Kirui
Enseñar
Jaradeai, kawabi
Ensuciar
Jayoai
Enterrar
Uyai, uai, jau ɓui
Entonces
Makara, maɗakare
Envió
ɓuisi
mandó
EErizo
Opiɗi
Es así?
Makaka?
Esconder
Mirui
Escopeta
Pãwa
Escribir
ɓʉi
Escuchar
ũrĩi
Eso no más
Maturu
Espalda
Ekarra
Español
Niwanaa
Palabra más pura para
EEsparcir
Jĩchoai
regar, salpicar
EEspina
Ʉri
Espíritu
Jauri, Jai
Esto
Nau
Estomago
Bi
vientre
EEstornudar
Jastrũi
Estrella
Aster
Estrellar
Drʉsiɗau
Estrellaron
EEstudiar
Estudiai
Exactamente
Arikʉɗe, arakʉɗe, ariɗe
correctamente
EExcremento
ã
Extender
Eebari
Famoso
Trũpoa
Feliz
Kirajuu
Fiado
Oɗoeɗa
llevado
FFiebre
Kʉamia
Filo
Ea
Montaña
FFlaco
Bʉʉrʉa
Flojo
Surena, waeburarani
Flor
Nepono
Fondo
Idu
Forastero
ãibena
Formar
Waui
crear, también tocar, ir, dependiendo del contexto
FFosa nasal
Kũchoɓea
Frente
Dau ɓʉʉrʉ
Frijol
ka
Frio
Kũrasã
Fritar
ʉrʉi
Fruta
Jõ
fruto
FFuera
Awara
Fuerte
Bikiru, chareabusii
Gallina
eter wẽra
Gallinazo
ãkoso
Gallo
eter mukĩra
Garganta
Osor kapana, okapana
Gato
Michi
Gay
Wẽrapã
Gentilicio
biɗa
sufijo para formar
GGordo
Borea
Gorgojo
Simia
Gota
Dídi
Grande
Mechia, Mechiu
Granos en la cabeza
Borosarna, borochaukuɓu
Granos
Kakua chauɓu
Grasa
Draa, raa
KR
GGratis
Baari
Grillo
Siisi
Gritar
Biai
Grueso
Baɗa ɓu
Guadua
Sioro
Guarapo
Sõsõɓaa
Guardería
Wãwã de
Guayaba
Purijõ
Guerrilla
Merãbena, meabena
Gusano Pollo
Jĩtor
Gusano
Surra
Gustar
Bustai
Hablar
Berreai, beɗeai
KR
HHace mucho tiempo
Uskareɗa, kuskareɗa
Hace ratico
Ara etea
Hace rato
Iataɗe
Hacer crecer hacia arriba
ʉtaa wawarai
Hacer crecer
Waribii
Hacer engordar
Boreabii
Hacer que encierre
Jũabii
Hacer secar
Poabi, Poobi
KR
HHacer
Ai
Hacer
asei, waui
Hacha
Chara
Hacia
ɗa
Hágale pues
Makasmae
Halar
Errui
Hambre
Jarbisía, jarbichia, jarba, jarrabichia
Harina
Põ
Hay
Bara
Hemorragia
Oamia
Hermana
Nawe kau
Hermano
Ãba, nawe bau
Hermoso
Kĩrãwarea
maravilloso
HHierve la sangre
Oa kachiruaɗa
Hija
Kau
Hijo
War
Historiadores
Nebʉrʉbaɗura
Hoja
Kidua
Hombre
Mukĩra
Hombro
Opede, epede
Hondo
Idu
Hormiga arriera
Trã
Hormiga grande
Jesera
Hormiga
Kãburra, kapur
Horrible
Jʉbawae, Jʉbamae
KR
HHoy
iɗi
Hubo
Barasi
Hueco
Choɓea
Huele delicioso
Piumaa
Huérfano
Jeramara
Hueso
ɓʉʉrʉ
Huevos
eter ʉmʉ
Ignorar
Adua
no saber
IIguana
Opoa
Iluminar
Koai
Importante
Ariɗeɓua
Ina
Expresión usada cuando no recuerdan el nombre de una persona o lugar
IIndígena
ẽbẽra
Inteligente
Ãrẽa kuita bú, boro bia
Intentar
Chaai
Intestinos
Ĩpur, jĩsi
Ir a pescar
Do ʉaɗe wãi
Ir
Kãrĩ
andar, seguir
IIr
Wai, badoi
Jalar
Errui
Jirafa
Jirapa
Joven (femenino)
Awẽra
Joven (masculino)
Kundra, kunraa
KR
JJugar
Jemenei, jukai
Junto
Ãbua
unido
JJustamente
Arikʉɗeburu
La que sigue
Abarebena
el que sigue
LLabio
i
Ladrar
Birui
llenar
LLagaña
Daumor
Lágrima
Dauɓaa
Lanza de metal para pescar
Do subarii
Largo
Deseroa
Lastima
Mi chuburi
pesar
LLavar loza
Jerai
ropa
LLavar ropa
Paru tõnoi
KR
LLeche materna
Jũɓaa
Lejos
Kaitawẽ -Tʉmʉa
montaña
LLengua
Kereme, kerame
KR
LLeña encendida
Tʉbʉchia
Leña
Tʉbʉ
Lesbiana
Mukirapã
Levantar
Licor
Limonada
limon ɓa
Limpiar líquido
Jarei
lágrima
LLlagas
I chauɓu, boro chauɓu
granos
LLlagas
chaukubuu
Llamar
Iui
Llano
Korii
plan
LLlenar en personas
Jawai
Llenar en recipientes
Wabirui
Llenar
Birui
Llenarse de cadillos
Kakamai
Lleno
Jãwã
Llorar
Jẽai, ẽroi
Llover
Kuichei
Lluvia
Kue
Loción
Kera
Lombriz
Asurra, mokita
lombriz de tierra
LLoro
Mista
Luego
Mabae, nabae
Luna
Jeɗako, Jeɗeko
Lunar
Atũi, ai
KR
LLuz
ũɗaa
Machete
Neko
Madre
Dana, Nawe
Madrugada
Dapeɗe
Maduro
Chauɓu
Maduro
Chi wari
Maíz
Be
Majar
Katʉi
machacar
MMalo
Miaɗa, Mieɗa, Kachirua
KR
MManchado
Kokoroa
Mandar
ɓui
Mandó
ɓueɗa
Mano derecha
Jua bia
Mano izquierda
Jua sorda
Mano
Jua
Mantiene haciendo nada
Bariɓoabari
Mañana
un
Mariposa
Bõbõo
Mas allá
Wa jãma
Más bien
Barii
Más tarde
Nãadebea, nadebae
Más
Maũcha, wañá, auɗe
Más
waaburu
Matar
Beai, Kenai
Mayor
Dawarau
Mazamorra
beɓaa
claro
MMecer
Urii
balancear
MMedicina
ʉrmidia
droga
MMédico tradicional
Jaibana
Medio día
Asa
Medio
Tãe, kẽsau
Menor
Kade
Menos
eɗa
Mentira
Setá, sea, sebaa
KR
MMiedo
Wawea, pera
Miedoso
Perasuanii
Mientras
Misa
Mira eso
Jãri
Eso allí
MMirar
Ochiai, ichiai
Mismo
Aramaũ, ara abau
igual
MMochar
Tui
Moco
Kũ mor
Mohán
Aribaɗa
Mojar
Aduai, bekeai
Moler
Bai
Batasí
MMolestar
Joei
Montaña
Moɗe
Monte
Mea
Morder
Kai
Morir
Biui
Mosca
ʉkana
Mosco
Uura, burmia
mosquito monito
MMostrar
Unubii
demostrar
MMoto
Moto
Muchacha
Wẽra Kau
Muchacho
Mukĩra war
Mucho
Atua
bastante
MMucho
aumeɗa, ãrẽãtu, ãrẽã
demasiado, bastante
MMucho
Ãrẽã, aribía
Muchos
Mimichía, Kabana
Mudo
Bosara
peyorativo
MMueco
Kiɗa choɓe, kiɗa choe
Muerto
Biuɗa
Mujer
Wẽra
Mundo
Ĩũjã
Muslo
Bakara
Nacer
Nasei
Nariz
Kũ
Narizón
Kũ choroma
Necesitar
Nesesitai
Negro (color)
Par
Negro (raza)
Nior
Nieta
ãicheke
Niña
Kau
No es así
Makawea
No escucha!
Ũrĩwẽka!
No hay
Wã´ãẽ, Mã´ãẽ
no está, KR
NNo más
Turu - buru
No poder
Poyaa
No puedo
Poyaa we, piyaa we
puede
NNo sé
Adua, baa
ni idea
NNoche
ẽsebuɗe, ẽsabuɗe
KR
NNombre
Trũ
Nosotros
Dai, Mʉ dai, Dachi
Noticia
Nebʉra
Nubes
Jũrũarã
Nuca
Osta, jibisi
Nuevo
bidi, wiɗi
moderno
NObedece
ũribaba
Ocultar
eɗa merai
Odiar
Kiramai, Iadai
Ojo
Dau
Ojos claros
Dau mokoa
Ojos tristes
Dau nomaa
Ombligo
Kumua
Oprima!
Katʉs
Ordeñar
Jui
Orejas
Kʉrʉ
Orgulloso
Juakaya
Orinar
Siai, siwai
KR
OOrines
Siwã
Oro
Ne
Oscuro
Pãriu
Oso Perezoso
Jewãrã
animal
OOtra vez
waya
Otro lugar
Añaa
otra parte
OOtro
aɓau, june
Otros
Wabena
ajeno
OOtros
warã
Padre
õkõre, ãkõre, Chacha
Pagar
Paai
Pájaro
ĩbana
Paladar
Okar
Pálido
Mopãra
Palma de la mano
Juajã
Panela
Duse
Pantano
Ioroɓa, eoroɓa
Pantorrilla
Jirʉ pato, juru pota
KR
PPara qué?
¿Sakaibaita?
Para qué?
Saañua?
Para
Baita, mera
Parir
Alentai
Pasado mañana
nuunu
Pasto
Siruarã
hierbas
PPasto
Sirikua-sirua
Patear
Tuatai
Patio
Duɗa, ɗuɗu
Pedir
Bidii, widii
Pedo
Sĩ
Peer
Sĩĩ
Pelear
Chẽoi, chioi
KR
PPellejo
e
Pellizcar
Tirabirai, tuapinai
KR
PPelo
Kara, buɗa
Peluza del maiz
Be buɗa
Pene
Mẽ
Penoso
Perasua
Pensar
Kũrĩsiai
Pequeño
Ɓidĩka
Perdonar
Perdonai
Pereza
Kooa
Pero
Mina, maturu, maamina-da
Perro
Usa
Persona activa
Chokekea, chokokea
Persona perfecta
Jipa ni
Persona
ẽbẽrã
Pesado
Chi kʉa
Pesar
Mi chuburi
Pescar
Do ʉai
Pestaña
Dau i kara
Pez
beɗa
Picante
So'oa
Picazón
Isisia
Pico
Chi kiɗa
aves
PPicotear
Sui
gallo, gallina
PPie
Jirʉ, jʉru
Piedra
Mõ, mokara
Piel
E
Pintar
Pãi
Pintón
Chi kirimina
Pintura
Kĩpara
maquillaje
PPiña
Sipajõ
Piojo
Tũ
Planta de pie
Jirʉjã, jʉrʉjã
Planta
Nejar
mata
PPlátano
Pada
Plato
Paratu
Poco
Misnka, bisdika
Podrido (Carne)
beraa
Podrido (Huevos)
ãũtu
Podrir
ʉsiai, mikiai
Policía
Chi pawara, pawara nuré
Pollo
eter war
Polvo
Jora
Poner
Jũi
ropa
PPoner a secar algo al sol
Paebii
Poposear
ãi
Poquito
ɓãara
Por
kuenda, ɗeba
causal
PPor debajo
Ekare
Por el frente
Kirare
Por eso
Jãuɗeba, mauɗeba
Por esto
Anau kakua, ara nau kakua, mauɗuba
Por favor
Muchuburia
Por qué motivo
Kãrẽ kakua?
Por qué razón
Kãrẽ ɗeba?
Por qué?
Sakayua - Sakaẽra
Por si acaso
Barikia
Por supuesto
Bia wãra
Por
re
sufijo para agregar a los locativos
PPocillo
Saũ
Precisamente
Arikʉɗeburu
justamente
PPrender
Koai
Primero
Na
Primo
Niu
pariente
PPrincipio
Araɓaeɗe, naede
comienzo, inicio
PPringamosa
Karmata
Probar
Kochai
alimento
PPrometer
Beɗea deai
Lit. dar palabra
PPueblo
Puru
Puente
Pana
Puerta
Poroa, poraa
KR
PPues
mae, me
Pulmón
ĩãbakar
Que dijo?
Sãkaasma?
Qué es?
Kãrema?
Que lindo!
Duuya!
Que pasó?
Sãasma? Sãkasa?
Qué?
Kãrẽ
Quebrada
Do cheke
Quedarse
ɓeei
sing., plural: panei, duanei
QQuereme
Nekaa
pócima para "atrapar el amor"
QQuerer
kũrĩai
desear, amar
QQuién es?
Kaiba
Quitar rastrojo
Ponai
Quitar
Eetai
Raíz
Kar
Rajar leña
Tʉbʉ bui
Rama de árbol
Bakuru jua
Rana
Bokor
Rapar
Kõi
Rápido
Isa
Rasgar
Dedetai, Kõetai
Rastrojo
Mea
Rata
Artona
Rato
ɓãarã
ratico
RRayo de sol
Pisia
Rayo
Ba
Recibir
Adaui, aui
ause, adause
RRecoger
Petai
Redondo
Borokokoa
Regañar
Iadai
Regar
Barakuai
Reir
Ʉi
Relacionar
Merai
juntar
RRellena
Sina oa
Remendar Atarraya
Atarraya kaasui
Repartir
Dedekai
Resbalar
ʉrdʉai
Resbaloso
Birukua
Resequedad
Kakua poisa
Respira
Ĩãbaɓu
Respirar
Ĩãbai, auñabi
KR
RResponder
Panaui
Retoñar
Ponoi
Reventar
Toi
parir
RReventar
Tuitai
Rezar
ʉrsai
Rico
piuma
olor,sabor
RRio
Do
Robar
Orroai, nechiruai
Rodilla
õdar
Rojo
Pur
Romper hilos
Tuitai, koetai
telas, tiras
RRomper
Aritai
vidrio, olla de barro
RRoncar
Kũ orroai, kũ karrai
KR
RRopa
Paru
KR
RRoto
Choɓea
hueco
RSaber
Kuitai, kawai
Sacar cera
Noekuai
sacar espina
SSacar machete
Neko ertai
Sacar
Ertai
Sal
Tã
Saliva
Iɓa, Iduɓa
Salpicar
Jĩchoai
Saltar
Jindrʉi
Sangre
Oa
Sanitario
ãbari
Sarna en los pies
Jʉrʉchau
Secar
Poai
Sed
Obisia
Sembrado
uuɗaa
Sembrador
Ne uubarii
Sembrar semilla
Taa uui
Sembrar
uui
Semilla
Taa
Semillas de frijol
Ka taarã
Seno
Jũ
Sentado relajado
Siunuɓu
Sentar
Akaboi
Señalar
Juaba jarai
Señor
Niu
don
SSer o estar (inanimados)
ɓu, panu, duanu, punu, jʉnʉ
VERBO AUXILIAR
SSer o estar (animados)
Ni (singular), Nure (plural), Kiɗi, Kiru
VERBO AUXILIAR - Hipocorístico plural
SSer
Bai
Serio
Miamaa
Si así fue
Makasirã
Si no es así
Waeɓura, maeɓura
KR
SSi no fuera eso
Makawaebasiɓura
Si no
Makaruwaerã
Si ve!
Mamaa
Si!
Mãera, mãe, ei, i
Siembra
Neuui
Silencio
Chõpea, chumpea
Silla
Ãkau
Silvar
Irokoi
Sobar
Uratui
Sobar
ũrũtai
Sobre
ũrũ
encima
SSol de los huérfanos
Jeramara mía
Solo acá
Ara nama
Solo ahí
Ara mama
Solo allá
Ara jãma
Solo aquello
Ara maturu
Solo con aquello
Ara mauba
Solo con eso
Ara jãuba
Solo con esto
Ara nauba
Solo eso
Turu - buru
a él
SSolo eso
Ara jãturu
Solo esto
Ara naturu
Solo
Istu, du
soltero
SSolo
Isɗuɓa, Isɗu, Istu, Ãstu, dastu, isiduaɓa, Mistuaɓa
Soltar
Kenatai
Soltero
Duni
Sombra
Parikua
Sombrero
Sombarna, soberna
KR
SSomnolencia
Dau ɓokea
Sonar
Jĩĩ ba
Soñar
Komakarai
Soplar
Puai
Sostener
Jidaui
agarrar
SSostener
Jãduayu
Subrayar
Arrayai, wirutai
Succionar
Jũi, irasobii
Sucio
Jayoa, Ãichorroa
Sudor
Jʉa
Suegra
Pakõre
Suegro
Chañure
Suelo de casa
Dejã
Suelo
Jeɗa
Tacaño
Kachirúa, miokachiru
KR
TTambién
Siɗa, biɗa
Tarde
Kewara
Tejer
Kaai
Temblor
Drua uri, iurumia
KR
TTener
Irai, urui, uai, barai
Tentar
Ne añaa waui
Ternero
Pakawar
Testículo
Kãra
Tierra
Drua, ĩũjã, rua
KR
TTigre
Imama
Tío
Tio
Tirar
Pei
arrojar, kokoɗa pei
TTocar
Chai
Todavía
awaa, uabiɗa, wawa
Todo
Joma
Todos
Jomaurã
Tomar
Doi
beber
TTorcer
Purtui
Torcido
Jũria, jurea
Tos
Oso
Totumo
Saũ
Trabajar
Trajai
Traer
Enei, unei, uanei, ũrũ nei
Tragar
Mi, mitai
Transmitir
Pasabii, deabii
Trapo
Parasore
Trasero
ãdau
cola
TTrasnochar
Kaĩwea ewarii
Triste
Aburrio, nomaa
Trueno
Baa
rayo
TTú
Bichi, Bʉ, buchi
usted, KR
TTuerto
Dauber
Tuétano
ɓʉʉrʉmor
Tufo
Itua tuaɓuu
Tumba
druaɗe uabu
Tumbar
Tʉi
con machete, Paɗa tʉtasí
TÚltima
Kaaɗe
Unido
Ãbua
Uno mismo
Duaɓa
el mismo
UUno solo
Ara aɓa
Uno
Aɓa
Unos a otros
Chiya
Uña
Pisii
Ustedes
Maara, machi
Úvula
Okapana
Vaca
Paka
Vagina
Kẽ
Vejiga
Siwade
Vello púbico
Mẽkara, kẽ kara
Vello
Kara
Vender
Nedoɓui
Venga!
Uche!
Venir
Nei, Urui
Ver
Unui
Verdad
Bia wara, ariɗe mari
Verde
Verde
Vestir
Jũi
poner
VViche
Chicheke
Vida
Ũñaba nii
Vieja
Chõdrã, Chõrrã
KR
VViejo
Choore, soore
Viejo
Chõra
Vigila
Ochia uaɓua
Viste con pantalones abajo
Eechochoa jũni
Viudo(a)
Pẽdrã, Pẽrrã
KR
VVivir
Nibai
Vivo
Chokae
Voladores
Ũubaribadau
Voltar
Purruai
girar
VVomitar
Jotomai, apoi
Voz alta
Jĩwa, beɗea jĩwa
Y entonces
Maɗakare, maware, makara
conector
YY entonces!
Maabae
saludo
Y